
- افزایش سکتههای مغزی به دنبال تنهایی
- علتها و روشهای درمان ترک گوشه لب
- تحقق سهم نظام سلامت از بودجه هدفمندی ضروری است
- پرسه زدن در شبکههای اجتماعی به سلامت روان آسیب می زند
- چشم پزشکی ایران در بالاترین سطح دنیا قرار دارد
- همه چیز درباره سنگ کیسه صفرا؛ چه زمانی به جراحی نیاز داریم؟
- چگونه بفهمیم فرزندمان دچار اختلال اضطرابی است؟
- وقتی میکروبها جایگزین داروهای ضد اضطراب میشوند!
- از افتتاح پایگاههای بهداشت جدید تا اجرای پزشک خانواده
- پرداخت بدهی تامیناجتماعی به مراکز درمانی، دانشگاهی و داروخانهها
- نگهداری از ۳۵۰ واحد خونی نادر/ شرایط شناسایی صاحبان گروههای خونی نادر
- اهدای خون به سلامت اهداکننده کمک میکند
- سردرد سینوزیتی یا میگرن؟ تفاوتی که نباید نادیده گرفت
- علائمی که با دیدن آنها باید سریع به چشم پزشکی مراجعه کنید
خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی؛ بررسی پیامدهای جهانی و داخلی

در سال ۲۰۲۰ میلادی، دونالد ترامپ، رئیسجمهور وقت ایالات متحده آمریکا، اعلام کرد که قصد دارد آمریکا را از سازمان بهداشت جهانی (WHO) خارج کند. این تصمیم در شرایطی مطرح شد که جهان درگیر بحران کووید-۱۹ بود و همکاریهای بینالمللی برای کنترل و مقابله با همهگیری، بیش از هر زمان دیگری ضروری بهنظر میرسید. تصمیم ترامپ واکنشهای گستردهای در سطح بینالمللی به همراه داشت و بسیاری از کارشناسان از تبعات منفی این اقدام بر نظام سلامت جهانی، پژوهشهای علمی و روابط دیپلماتیک ابراز نگرانی کردند. هرچند در نهایت دولت جو بایدن این تصمیم را لغو کرد،ولی با توجه به بازگشت ترامپ و احتمال صدور فرمان جدید ترامپ برای خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی، بررسی پیامدهای احتمالی خروج از سازمان بهداشت جهانی همچنان حائز اهمیت است؛ چرا که نشاندهنده نوع نگاه دولت آمریکا به ساختارهای بینالمللی و سهم این کشور در مدیریت بحرانهای جهانی است. در ادامه، نگاهی به مهمترین پیامدهای احتمالی این تصمیم خواهیم داشت.
۱. تأثیر بر تأمین مالی و بودجه سازمان بهداشت جهانی
یکی از اولین پیامدهای خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی، کاهش بودجه و منابع مالی این سازمان خواهد بود. ایالات متحده از جمله بزرگترین کشورهای تأمینکننده بودجهی داوطلبانه برای WHO محسوب میشود. کاهش یا قطع کمکهای مالی آمریکا میتواند منجر به تضعیف توان اجرایی سازمان در عرصههای زیر شود:
پروژههای بهداشتی در کشورهای در حال توسعه: کشورهای فقیر و در حال توسعه شدیداً به کمکهای مالی و تخصصی سازمان بهداشت جهانی وابستهاند. قطع یا کاهش بودجه آمریکا از WHO میتواند بر اجرای برنامههای واکسیناسیون، کنترل بیماریهای عفونی و گسترش زیرساختهای بهداشتی تأثیر منفی بگذارد.
تحقیقات و نوآوریهای پزشکی: سازمان بهداشت جهانی بخشی از بودجه خود را صرف پژوهشهای پزشکی، تحقیقات در حوزه درمان بیماریهای نوظهور و همچنین برنامههای پیشگیری میکند. کاهش بودجه به محدودشدن برنامههای پژوهشی و کمشدن فرصتهای توسعه ابزارهای علمی منجر خواهد گردید.
آمادگی در برابر همهگیریها و بحرانها: کاهش بودجه WHO میتواند توانایی این نهاد را در مدیریت بحرانهای بهداشتی بعدی تضعیف کرده و سرعت و هماهنگی واکنشهای جهانی را کاهش دهد.
۲. تأثیر بر رهبری و اعتبار بینالمللی ایالات متحده
آمریکا از نظر تاریخی نقشی کلیدی در شکلدهی نهادها و معاهدههای بینالمللی داشته و در بسیاری از عرصهها، بهعنوان یکی از رهبران جهانی شناخته شده است. خروج این کشور از سازمان بهداشت جهانی میتواند پیامدهای زیر را برای وجهه و نقش رهبری آمریکا در صحنه بینالمللی به همراه داشته باشد:
تضعیف رهبری جهانی آمریکا: با خروج از WHO، ایالات متحده از فرایند تصمیمسازیهای کلان در حوزه بهداشت جهانی کنار خواهد رفت و فضایی برای قدرت گرفتن کشورهای دیگر در این حوزه ایجاد میشد. این امر به تضعیف نقش سنتی آمریکا بهعنوان بازیگری کلیدی در مدیریت بحرانهای جهانی منجر خواهد شد.
اختلال در همکاریهای چندجانبه: آمریکا در صورت فاصله گرفتن از WHO، بخشی از ظرفیت تعامل و همفکری خود با دیگر کشورها در حوزه بهداشت عمومی را از دست خواهد داد . به عبارت دیگر، همکاریهای چندجانبه و تبادل اطلاعاتی-پژوهشی بین کشورها دچار مشکل میشود و پروژههای مشترک بینالمللی برای مقابله با بیماریها و ارتقای سطح بهداشت جهانی را تضعیف خواهد کرد.
تأثیر بر دیپلماسی سلامت: آمریکا از دیرباز با ابزارهای دیپلماسی سلامت، نفوذ سیاسی و فرهنگی خود را در نقاط مختلف جهان گسترش داده است. خروج از WHO این فرصت را محدود و ارتباط رسمی آمریکا با بسیاری از نهادهای بهداشتی و علمی را کمرنگ خواهد کرد.
۳. پیامدهای داخلی برای ایالات متحده
علاوه بر عواقب بینالمللی، تصمیم ترامپ میتواند پیامدهایی در سطح داخلی ایالات متحده به همراه داشته باشد:
تداخل در دریافت خدمات و توصیههای فنی سازمان بهداشت جهانی: بسیاری از راهنماها و دستورالعملهای فنی WHO در زمینههای مختلف پزشکی و بهداشتی به کشورهای عضو ارائه میشود. آمریکا با خروج از این سازمان، از جدیدترین دستورالعملهای تخصصی یا هشدارهای ضروری برای مقابله با شیوع بیماریهای عفونی در سطح جهانی بیبهره خواهد شد.
فشار سیاسی و انتقاد داخلی: ایالتها، نهادهای مدنی، محققان علمی و نخبگان حوزه بهداشت در آمریکا، در برابر چنین اقدامی موضع انتقادی خواهند گرفت . آنان معتقد بودند که سیاستهای جهانی بهداشت نباید بازیچه مناقشات سیاسی قرار گیرد و جدایی از WHO منافع ملی و امنیت بهداشت عمومی را تضعیف میکند.
تأثیر بر شرکتها و مراکز تحقیقاتی: بسیاری از شرکتهای داروسازی و مراکز تحقیقاتی آمریکایی با همکاری WHO در توسعه و توزیع واکسنها و داروها مشارکت دارند. خروج از سازمان روابط و پروژههای مشترک را مختل کرده و حتی برخی فرصتهای تجاری و علمی را برای شرکتهای آمریکایی از بین خواهد برد
۴. تأثیر بر مدیریت بحران کووید-۱۹ و همهگیریهای آتی
در زمان اوج بحران کووید-۱۹، نقش سازمان بهداشت جهانی در هماهنگی اقدامات بینالمللی، تبادل دادههای اپیدمیولوژیک و ارائه راهکارهای علمی برای مهار شیوع بیماری بسیار برجسته بود. خروج آمریکا از WHO در وضعیت های مشابه میتواند اثراتی به شرح ذیل داشته باشد:
کاهش تبادل اطلاعات: کشورها برای کنترل بیماریهای مسری و همهگیریها به تبادل سریع و دقیق دادهها نیاز دارند. خروج بزرگترین اقتصاد دنیا از چرخه اطلاعاتی WHO، سرعت و جامعیت تبادل اطلاعات را مخدوش خواهد کرد و در نتیجه تأثیر نامطلوب بر ردیابی و مقابله با ویروسهای نوظهور خواهد گذاشت.
تضعیف تلاشهای چندجانبه: سازمان بهداشت جهانی به عنوان نهادی چندجانبه، هماهنگکننده مشارکتهای جهانی در تولید و توزیع واکسنها و داروهای ضروری است. حضور نداشتن آمریکا در این همکاریها، روند تصمیمگیری و مدیریت بحران را با چالش مواجه کرده و ممکن است توزیع عادلانه واکسنها در سطح بینالمللی را کند سازد.
کاهش اطمینان و همبستگی بینالمللی: یکی از مهمترین ابزارهای مبارزه با بیماریهای فراگیر، همبستگی جهانی است. اقدام یکجانبه آمریکا برای خروج از سازمان بهداشت جهانی این پیام را منتقل میکند که همکاری بینالمللی در اولویت واشنگتن نیست و این امر باعث افت انگیزه سایر کشورها در همراهی و همکاری با این نهاد خواهد شد.
۵. سناریوهای احتمالی پس از خروج
اگرچه خروج از WHO در نهایت با روی کار آمدن دولت جو بایدن لغو شد، اما سناریوهای احتمالی که میتواند در صورت اجرایی شدن مجدد این تصمیم پیش بیاید، به شرح زیرهستند:
تشکیل ائتلافهای مستقل: آمریکا و کشورهایی که به این تصمیم متمایل هستند ، به سمت ایجاد ائتلافهای محدودتر یا موافقتنامههای دو یا چندجانبه حرکت خواهند کرد. با این حال، چنین ائتلافهایی توان جایگزینی کامل یک سازمان جهانی را نخواهد داشت.
تقویت نقش سایر قدرتها: در غیاب نقشآفرینی مؤثر آمریکا، سایر قدرتهای جهانی نظیر چین ،اتحادیه اروپا میتوانند نفوذ بیشتری در ساختار و سیاستهای WHO کسب کنند و جای خالی آمریکا را پر خواهند کرد.
فشار برای اصلاح ساختار WHO: از جمله استدلالهای دولت ترامپ برای خروج، انتقاد از عملکرد سازمان بهداشت جهانی و متهمکردن آن به جانبداری یا ناکارآمدی است. این امر میتواند به چانهزنی جدیتر اعضا برای اصلاح ساختار و شفافیت بیشتر در عملکرد سازمان منجر شود، اگرچه این مسیر به مذاکره و تعامل بیشتر با سایر اعضا و رهبری WHO نیاز دارد.
تصمیم دولت ترامپ برای خروج از سازمان بهداشت جهانی درصورت عملی شدن نشان خواهد داد چگونه رویکردهای یکجانبه میتواند تأثیرات گستردهای بر سلامت جهانی و انسجام بینالمللی بگذارد. کاهش بودجه و تضعیف توانایی WHO در مدیریت بحرانهای بهداشتی ،خدشه واردشدن بر جایگاه جهانی آمریکا و دور شدن این کشور از هسته اصلی تبادل اطلاعات پزشکی، همگی بخشی از پیامدهای محتمل چنین اقدامی خواهند بود. در دوران گسترش بیماریهای فراگیر و ظهور چالشهای پیچیده سلامت عمومی، همکاری و همبستگی بینالمللی بیش از پیش اهمیت داشته و تردیدی نیست که انسجام و همکاری بینالمللی، کلید مهار بحرانهای جهانی در حوزه سلامت است. و خروج هر کشور بزرگی از ساختارهای بینالمللی، این روند را به شدت با چالش مواجه خواهد کرد .
دکتر پوریا عادلی متخصص رادیوانکولوژی و استراتژیست حوزه سلامت




