از مشکلات پاتولوژیست‌ها چه می‌دانید؟

به گزارش خبرنگار گروه بهداشت و درمان سرطان نیوز، دکتر سالار نصر‌اصفهانی متخصص پاتولوژی گفت: پاتولوژی یا آسیب‌شناسی علم پایه شناخت و تشخیص بیماری‌هاست. دانشجویان پزشکی در طی تحصیل ابتدا با فرایند‌های طبیعی و کارکرد طبیعی بدن انسان آشنا شده و سپس از طریق علم پاتولوژی با فرایند‌هایی که منجر به کارکرد غیر طبیعی بدن و به طبع آن بروز بیماری‌ها می‌شوند، آشنا می‌گردند؛ پس علم آسیب شناسی علم شناخت بیماری‌هاست و نقش اساسی در درک و فهم پزشکان از انواع بیماری‌ها در حیطه و چهارچوب فعالیت ایشان ایفا می‌کند، با این اوصاف پاتولوژی پلی است بین علوم پایه و علوم بالینی که بدون آن، این ارتباط عملی و کاربردی برقرار نخواهد شد.

او افزود: متخصص پاتولوژی سردمدار تشخیص بیماری بر مبنای نمونه‌های به دست آمده از بدن بیماران است؛ این نمونه‌ها می‌تواند نمونه‌های بافتی به دست آمده از طریق جراحی یا نمونه برداری بافتی باشند که پاتولوژیست از طریق مطالعات میکروسکوپی و روش‌های دیگر به تشخیص برسد (پاتولوژی سرجیکال یا آناتومیکال) و یا می‌توانند خون، ادرار و یا سایر مایعات بدن باشند که در آزمایشگاه از طریق روش‌های بیوشیمیایی، ایمنی شناسی، خون شناسی، میکروب شناسی و ... تغییرات آنالیت‌ها و ترکیبات اساسی در جهت کشف و شناخت بیماری‌ها مورد سنجش و اندازه‌گیری قرار می‌گیرد (پاتولوژی کلینیکال یا بالینی). پس یک پاتولوژیست و واحد تحت نظر او، در خط مقدم تشخیص بیماری‌هاست و در این راه چراغ راه پزشکان و درمانگران در جهت درمان صحیح بیماری‌ها خواهد بود.

دکتر نصراصفهانی عنوان کرد: تشخیص ۷۰ درصد بیماری‌ها در آزمایشگاه‌های کلینیکال پاتولوژی و ۹۰ درصد از تشخیص‌های سنگین در آزمایشگاه‌های آناتومیکال پاتولوژی خود گویای اهمیت جایگاه رشته تخصصی آسیب شناسی است.

متخصص پاتولوژی بیان کرد: متاسفانه به علت نبود تولیت واحد در حیطه طب آزمایشگاه از گذشته در کشور ما، یک باور غلط در جامعه میان مردم و حتی پزشکان وجود دارد که دانش پاتولوژی را محدود به مطالعات بافتی می‌دانند و بخش تشخیص بیماری‌ها از طریق مطالعات مایعات بدن را ذیل عنوان علوم آزمایشگاهی تلقی می‌کنند. لازم به ذکر است که علوم آزمایشگاهی روش‌های انجام آزمایش‌ها است که در پس زمینه خود از علوم بیوشیمی، خون شناسی، ایمنی شناسی، میکروب شناسی و ... بهره می‌برد در حالی که همه این علوم و روش‌ها در راستای تشخیص بیماری‌ها یا همان پاتولوژی به کار گرفته می‌شوند.

او تصریح کرد: از دهه ۷۰ مطابق با الگوی کشور‌های پیشرفته و استاندارد‌های جهانی این امکان فراهم گردید که پزشکان عمومی از طریق شرکت در آزمون پذیرش دستیار تخصصی وارد رشته پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال با طول دوره ۴ ساله شوند و از این طریق با کمترین هزینه و بیشترین بازدهی، نیاز کشور به متخصصین آزمایشگاه پزشکی تامین گردد. مزیت گزینش و تربیت متخصص پاتولوژی از این طریق، گزینش فراگیر از پایه طب عمومی پزشکی است که به دلیل آشنایی با الفبای بیماری‌ها از دریچه و دیدگاه بالینی قادر به ارائه خدمات تشخیصی آزمایشگاهی به همکاران پزشک خود بوده و قادر به انجام مشاوره‌های علمی و کاربردی به ایشان خواهد بود. از منظر یک اقتصاد درمان کارآمد، این روش گزینش و تربیت متخصص آزمایشگاه بهینه‌ترین و بهترین روش در جهت کاهش هزینه‌ها و یکپارچه سازی آزمایشگاه‌ها می‌باشد.

دکتر نصر اصفهانی ادامه داد: متاسفانه هر از چند گاهی عده‌ای در راستای منافع فردی و گروهی با بهانه‌هایی مثل مشکل کمبود مسئول فنی و متخصص آزمایشگاه در مناطق محروم، درخواست راه‌اندازی رشته‌های تحصیلی جدید موازی و راه‌های میانبر جهت رسیدن به این جایگاه را دارند؛ این گروه‌ها با ظاهر شدن در جایگاه منجی و دلسوز، به جای توجه و ریشه‌یابی مشکلات، از طریق طرح این گونه موضوعات، به دنبال زدن میانبر برای دور زدن مسیر سخت پزشک متخصص شدن هستند تا از کوتاه‌ترین راه و زمان به این جایگاه دست یابند.

بیشتر بخوانید

• هوش مصنوعی به تشخیص های پاتولوژی کمک می‌کند

متخصص پاتولوژی اظهار کرد: جذب متخصص و مسئول فنی آزمایشگاه از پایه کاردانی و کارشناسی علوم آزمایشگاهی با عنوان "دکترای حرفه‌ای علوم آزمایشگاهی" و همچنین تربیت مسئول فنی از پایه PhD‌های علوم پایه با عنوان "دوره تکمیلی علوم آزمایشگاهی" موارد مطروحه هستند؛ مورد و نمونه اول سال‌هاست که پس از راه‌اندازی رشته تخصصی کلینیکال-آناتومیکال پاتولوژی در کشور منسوخ و متوقف شده و مشابه جهانی ندارد و با این حال عده‌ای بی‌وقفه بدون توجه به تبعات و عواقب آن برای مردم و جامعه و بازخورد آن در بین نسل جدید متخصص، به دنبال احیای آن هستند و مورد دوم چند سالی است که علی رغم همه مخالفت‌ها با موضوعیت آن، نحوه آموزش، عدم شفافیت ممیزی و ... راه اندازی و بدون ساز و کار مشخص در حال جذب دانشجو از میان PhD‌های تک رشته‌ای آزمایشگاهی علوم پزشکی (پایه غیر از پزشک عمومی) که با هدف تحقیق، پژوهش و تدریس در زمینه علوم پایه تربیت شده‌اند، می‌باشد تا با گذراندن یک دوره ۱.۵ ساله به ایشان مدرک تخصص آزمایشگاه و صلاحیت اخذ مسئولیت فنی آزمایشگاه تشخیص طبی اعطا گردد؛ این گروه برای خود عنوان "فلوشیپ" را نیز برگزیده‌اند؛ عنوانی که مربوط به دوره‌های فوق تخصصی رشته‌های بالینی می‌باشد. بررسی تاریخی و تجربه تاسیس مورد اول در کشورمان خود گویای همه چیز است؛ افرادی که قرار بود در جهت خدمت به مناطق محروم بروند، پس از چند سال از بهترین مکان‌ها در کلان شهر‌ها و پایتخت سر درآوردند. گویی که وزارت بهداشت و درمان امروز از کارکرد اصلی و هدف اعلای خود دور گشته و به هر نحوی حتی به قیمت آسیب به سلامتی مردم و افت کیفیت خدمات تشخیصی و درمانی، به دنبال کاریابی و اشتغال و راضی نگه داشتن گروه‌های خاصی از افراد است. این مهم حاکی از نگاه غیرعلمی و بعضاً تجاری به این حوزه مهم دارد.

او گفت: همه این مسائل مثل سایر موضوعات عجیبی که هر روز می‌بینیم و می‌شنویم (مثل جذب متخصص پزشکی از دوره دیپلم و لیسانس و ...) موجب سرخوردگی جامعه پزشکی می‌گردد که نمود عملی آن در کنار سایر مشکلات جاری موج عظیم مهاجرت جامعه نخبگان پزشکی به خارج از مرز‌های کشور است که دیر یا زود گریبان کشور و در راس آن مردم جامعه را خواهد گرفت و متضرر اصلی آن خواهند شد.

دکتر نصر اصفهانی افزود: در این میان، جامعه پاتولوژی نیز مصون نبوده است؛ طرح و اجرای موضوعاتی که در ابتدایی‌ترین نتیجه و خروجی آنها، موجب عدم انتخاب و ورود پزشکان نخبه و مستعد به این حیطه و رشته تخصصی مهم شده و موجب کمبود نیروی ماهر در آینده خواهد گردید.

متخصص پاتولوژی عنوان کرد: امروز در کشور حدود ۲۰۰۰ متخصص پاتولوژی وجود دارد که سالیانه به طور متوسط حدود ۱۰۰ نفر متخصص پاتولوژی جدید تازه فارغ التحصیل به آن اضافه می‌گردد، این افراد مانند سایر فارغ التحصیلان رشته‌های تخصصی تعهدات خود را از طریق گذراندن طرح نیروی انسانی در مناطق محروم کشور انجام می‌دهند.

او تصریح کرد: در سال‌های اخیر پرداختی‌های ناچیز به همراه تاخیر پرداخت بعضاً تا یک سال به همراه کسورات فراوان، انگیزه نیرو‌های جوان متخصص را در جهت خدمت در مناطق کمتر برخوردار به طرز چشمگیری کاهش داده است؛ به گونه‌ای که متخصصین مشمول طرح نیروی انسانی انگیزه کافی جهت ادامه خدمت در مناطق محروم پس از پایان طرح اجباری را نداشته و پس از پایان این دوره تمایل به جذب در بخش خصوصی با درآمدی به مراتب بالاتر را دارند. قسمتی از این مشکل عمومی‌تر است و شامل همه متخصصین جوان طرحی می‌شود. قسمتی از این موضوع در حیطه متخصصان پاتولوژی پررنگ‌تر بوده که مربوط به بی‌توجهی مسئولان به این رشته تخصصی مادر است.

دکتر نصر اصفهانی اظهار کرد: ابلاغ اخیر دستورالعمل ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و جداسازی رشته تخصصی پاتولوژی از سایر رشته‌های تخصصی در جدول پرداخت حق ماندگاری و انتقال آن به گروه داروسازی و کاستن از حقوق قانونی این تخصص پزشکی موجی از دلسردی و نارضایتی را بین فارغ التحصیلان جوان و دستیاران نخبه این رشته ایجاد نموده است؛ سیاستی که با تامین رضایتمندی حداقلی قشر فرهیخته پزشکی در جهت پوشش سراسری کشور و برقراری عدالت در ارائه خدمات سلامت و ایجاد دلگرمی جهت ماندگاری در مناطق محروم و پیشگیری از مهاجرت به شهر‌های بزرگ و حتی خارج از کشور فرسنگ‌ها فاصله دارد. پرداخت حق ماندگاری معادل سایر تخصص‌های پزشکی به حدود ۱۰۰ متخصص پاتولوژیست طرحی در سال، بار مالی چندانی برای نظام سلامت نخواهد داشت، ولی از طرفی موجب دلگرمی این گروه در جهت حضور در مناطق محروم و هزینه-اثربخشی ارزشمندی در جهت برقراری عدالت سلامت در کشور ایفا خواهد نمود.

متخصص پاتولوژی ادامه داد: تعرفه‌های پایین خدمات آزمایشگاهی در سال‌های اخیر و از طرفی افزایش هزینه‌های اداره و ارائه خدمات آزمایشگاهی همگام با تورم و رشد نرخ ارز موضوع مهم دیگری است که به زودی گریبان نظام سلامت را خواهد گرفت؛ پایین نگه داشتن تعرفه‌ها علی رغم رشد روز افزون هزینه تمام شده خدمات، موضوعی است که از طرف سیاستگذار در جهت تامین منافع هرچه بیشتر سازمان‌های بیمه‌گر که خریدار اصلی خدمت هستند، در سال‌های اخیر به غلط به شکل جدی دنبال شده است؛ موضوعی که لازمه ادامه حیات و بقای آزمایشگاه را به افت کیفیت خدمات ارائه شده به بیماران گره می‌زند و باز هم متضرر اصلی آن بیماران خواهند بود.

او بیان کرد: افزایش سرسام آور قیمت تجهیزات آزمایشگاهی موضوعی نیست که به سادگی بتوان از آن گذشت؛ علم پاتولوژی همگام و حتی جلوتر از سایر حیطه‌های تخصصی پزشکی روز به روز در حال پیشرفت و به روز رسانی است. نیاز به روش‌های تشخیصی مدرن و تجهیزات جدید آزمایشگاهی در حال افزایش است، ولی از سویی هزینه بالای تامین این تجهیزات و موارد مصرفی از سویی و محدودیت منابع و درآمد‌های آزمایشگاه از سوی دیگر، موجب در جا زدن و بعضاً رجعت به سمت روش‌های سنتی و قدیمی تشخیصی گردیده است؛ روش‌هایی که دقت و صحت آن‌ها نسبت به روش‌های جدید به مراتب کمتر بوده و می‌تواند موجب اخلال در روند درمان بیماران گردد؛ از طرفی یک متخصص جوان و تازه فارغ التحصیل با درآمد محدود و اندک در مواجهه با هزینه‌های بالای تاسیس و تجهیز آزمایشگاه قادر به راه‌اندازی آزمایشگاه نخواهد بود.

دکتر نصر اصفهانی در پایان گفت: امید است که مسئولین وزارت بهداشت و درمان تدابیر لازم را در جهت حل مشکلات جامعه پاتولوژی و در راس آن پاتولوژیست‌های جوان که بیش از ۱۰ سال از عمر خود را صرف آموختن یک رشته تخصصی کرده‌اند، به کار گیرند؛ مشکلاتی که پاره‌ای از آن‌ها از طریق اصلاح آیین نامه‌ها و قوانین و قسمتی از آن‌ها از طریق اصلاح تعرفه‌ها و مبالغ پرداختی مرتفع می‌گردد.