آن‌هایی که چپ دست هستند، احتمالا ژن‌های نادری دارند!

شناخت اینکه چگونه این تغییرات چپ‌دست‌ها را علاوه بر خود چپ‌دستی تغییر می‌دهد می‌تواند به حل معما‌هایی کمک کند، مانند اینکه چگونه ژن‌ها می‌توانند افراد را بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات عصبی رشدی یا ابتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو یا به زوال‌برنده عصبی قرار دهند.

محققان موسسه روانشناسی ماکس پلانک در هلند داده‌های ژنتیکی بیش از ۳۵۰۰۰۰ نفر را مورد مطالعه قرار دادند. آن‌ها به شباهت‌ها و تفاوت‌های بالقوه‌ای بین اختلالات مرتبط با مغز و عوامل کدگذاری نادری برخورد کردند که در ضمن شخص را چپ دست می‌کند.

جهت‌گیری‌های محدود شبیه بازتاب‌های آینه‌ی دست انسان به طرز شگفت آوری در زیست شناسی رایج است. حتی مولکول‌ها نیز اغلب دارای جهت‌گیری ثابتی هستند که به آن کایرالیته می‌گویند. بلوک‌های سازنده پروتئین‌ها معمولاً ساختاری دارند که چپ‌گرد هستند، در حالی که DNA به طور طبیعی در همه موجودات زنده راست‌گرد است.

به نظر می‌رسد تفاوت خاصی بین راست‌دست و چپ‌دست‌ها که حدود ده درصد مردم را تشکیل می‌دهند، نباشد.

اما چپ‌دستی در میان افرادی که برخی از اختلالات عصبی رشدی دارند شایع است، و دست و زبان ارتباط نزدیکی با هم دارند، که همین تحقیقات گسترده‌ای را برانگیخته است.

یک مطالعه روی دوقلو نشان داد هکه چپ دستی در حدود یک مورد از چهار مورد به ارث می‌رسد. عدم تقارن مغزی که باعث تسلط دست می‌شود در اوایل زندگی شکل می‌گیرد و ترجیح دست نوزاد را می‌توان در حالی که هنوز در رحم است مشاهده کرد.

محققان شروع به شناسایی برخی از ژن‌هایی کرده‌اند که مسئول چپ دست شدن ما هستند.

مطالعه ۴۰۰۰۰۰ رکورد اطلاعاتی افراد در سال ۲۰۱۹ اولین چهار منطقه ژنتیکی مرتبط با چپ دستی را کشف کرد. در سال ۲۰۲۰، یک مطالعه انجمن ژنومی روی روی بیش از ۱.۷ میلیون نفر، ۴۱ نوع ژن را پیدا کرد که بر چپ دست بودن تأثیر می‌گذارد. ژن‌های دخیل شامل چندین ژن هستند که توبولین‌ها (اجزای میکروتوبول) یا پروتئین‌های مرتبط با میکروتوبول را کد می‌کنند.

بیشتر بخوانید

• چپ دست‌ها باهوش‌ترند یا راست دست‌ها؟

همچنین محققان داده‌های ژنتیکی بیش از ۳۵۰۰۰۰ نفر در Biobank بریتانیا را برای تعیین تاثیر انواع ژن‌های نادر بر چپ دستی بررسی کردند. تجزیه و تحلیل آن‌ها شامل ۳۸۰۴۳ چپ دست و ۳۱۳۲۷۱ فرد راست دست بود.

آن‌ها به دنبال ژن‌های خاص مرتبط با چپ‌دستی بودند و محاسبه کردند که این تغییرات ژنی نادر در مجموع چقدر می‌تواند بر انسان تأثیر بگذارد. آن‌ها دریافتند که وراثت‌پذیری چپ‌دست‌ی با گونه‌های کدگذاری ژمی نادر حدود ۱ درصد است.

فرانک و تیمش دریافتند افرادی که چپ دست هستند ۲.۷ برابر بیشتر احتمال دارد که گونه‌های کد کننده نادر ژنی به نام TUBB۴B داشته باشند که توبیلین‌های سازنده میکروتوبول‌ها را کد می‌کند. میکروتوبول‌ها بخشی از اسکلت سلولی را تشکیل می‌دهند که به سلول‌ها شکل می‌دهد و برای رشد، مهاجرت و انعطاف‌پذیری نورون‌ها مهم هستند.

آن‌ها هیچ ارتباطی بین چپ دستی و هیچ یک از ۹ ژن دخیل در بیماری‌های عصبی توسط مطالعات exome در مقیاس بزرگ پیدا نکردند.

با این حال، آن‌ها دریافتند که افراد دارای تغییرات در دو ژن که قبلاً با اوتیسم مرتبط شده بودند، یعنی DSCAM و FOXP۱، به طور بالقوه شانس بیشتری برای چپ دستی ایجاد می‌کند.

البته توجه داشته باشید که اکثر افراد چپ دست مبتلا به اوتیسم نیستند، اما آن‌هایی که به خاطر جهش‌های DSCAM یا FOXP۱ چپ‌دست شده‌اند، احتمال اوتیسم بیشتری هم دارند.

این تحقیق نقش انواع نادر و تغییر دهنده پروتئین را در چپ دستی نشان می‌دهد، و شواهد بیشتری برای دخالت میکروتوبول‌ها قائل می‌شود.