درمان‌های غیرجراحی در عود لوکال کانسر سرویکس: یک پارادایم در حال تحول

مدیریت عود لوکال کانسر سرویکس، به‌ویژه در بیمارانی که قبلاً تحت پرتودرمانی لگن قرار گرفته‌اند، یکی از چالش‌برانگیزترین موقعیت‌ها در انکولوژی زنان محسوب می‌شود. در این شرایط، رویکرد‌های غیرجراحی نه تنها به عنوان گزینه‌های نجات‌بخش، بلکه در بسیاری از موارد به عنوان جایگزین‌هایی با عوارض کمتر نسبت به جراحی‌های رادیکال و گسترده مانند اگزانتراسیون لگنی، در حال مطرح‌شدن هستند. این درمان‌ها عمدتاً شامل «پرتودرمانی مجدد» (Re-irradiation) و «درمان‌های سیستمیک نوین» می‌شوند.

پرتودرمانی مجدد (Re-irradiation): دقت و انتخاب صحیح کلید موفقیت است

امروزه پرتودرمانی مجدد با تکنیک‌های پیشرفته، دیگر یک اقدام صرفاً تسکینی نیست، بلکه در انتخاب بیماران مناسب می‌تواند با هدف کنترل موضعی و حتی درمانی انجام شود. سه روش اصلی در این زمینه مطرح است:

· پرتودرمانی با شدت تعدیل‌شده (IMRT/VMAT): این روش برای عود‌های نسبتاً وسیع‌تر که دیواره لگن یا پارامتریوم را درگیر کرده‌اند، کاربرد دارد. با محاسبه دقیق دوز تجمعی دریافتی توسط ارگان‌های حیاتی مانند رکتوم، مثانه و روده‌ها، می‌توان دوز درمانی موثری را به ناحیه عود شده رساند و همزمان عوارض دیررس را به حداقل رساند.

· پرتو درمانی استریوتاکتیک بدن (SBRT): این تکنیک برای عود‌های فوکال و کاملاً محدودشده (مانند یک ضایعه استخوانی لگنی یا گره لنفی مجزا) ایده‌آل است. SBRT قادر است دوز‌های بسیار بالایی را در تعدادجلسات کم به ضایعه برساند و نرخ کنترل موضعی بالایی در حد ۷۰-۶۰ درصد ایجاد کند.

· براکی‌تراپی اینتراستیشیال: برای عود‌های مرکزی و محدود در ناحیه واژن یا استامپ سرویکس، قرار دادن سوزن‌ها به طور مستقیم در بافت تومورال امکان رساندن دوز بسیار بالا با افت سریع دوز به بافت‌های مجاور را فراهم می‌کند. این روش برای ضایعات کوچک‌تر از ۳ سانتی‌متر بسیار موثر است.

محدودیت اصلی درپرتودرمانی مجدد، تحمل بافت‌های طبیعی است که قبلاً دوز کامل پرتودرمانی را دریافت کرده‌اند. فاصله زمانی کوتاه (کمتر از ۸-۶ ماه) از پایان پرتودرمانی اولیه، خطر فیستول و نکروز بافتی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

ادغام پرتودرمانی مجدد با ایمنی‌درمانی: یک همکاری سینرژیست

دلیل محکم بیولوژیکی برای ترکیب این دو روش وجود دارد. پرتودرمانی با دوز بالا، با القای مرگ ایمونوژنیک سلول‌های توموری، در عمل مانند یک «واکسن موضعی» عمل می‌کند و سیستم ایمنی را علیه تومور فعال می‌سازد. با مسدود کردن چک‌پوینت‌های ایمنی مانند PD-۱/PD-L۱ توسط دارو‌هایی مانند پمبرولیزوماب یا سمیپلیماب، این پاسخ ایمنی تقویت و تداوم می‌یابد. این همکاری نه تنها می‌تواند به کنترل بهتر موضعی بینجامد، بلکه پتانسیل ایجاد «اثر آبسکوپال» – یعنی Regression ضایعات دور از میدان پرتو – را نیز دارد. اگرچه این استراتژی هنوز در حال تحقیق است، اما در بیماران انتخاب‌شده با بیماری PD-L۱ مثبت، یک گزینه امیدبخش محسوب می‌شود.

نقش درمان‌های سیستمیک نوین: تغییر دهنده بازی

پیشرفت در درمان سیستمیک، پارادایم مدیریت عود را متحول کرده است. امروزه، مشاهده پاسخ‌های پایدار و طولانی‌مدت به دارو‌های نوین، این سوال را مطرح می‌کند که آیا می‌توان از برخی جراحی‌های رادیکال و پرعارضه اجتناب کرد یا آن را به تاخیر انداخت.

· ایمنی‌درمانی (پمبرولیزوماب، سمیپلیماب): بر اساس مطالعاتی مانند KEYNOTE-۸۲۶ و EMPOWER-Cervical ۱، این دارو‌ها به ترتیب در خط اول و دوم برای بیماری عودکننده/متاستاتیک، بهبود قابل توجهی در بقای کلی ایجاد کرده‌اند.

· کونژوگه پادتن-دارو (Tisotumab Vedotin): این داروی نوآورانه که علیه فاکتور بافتی عمل می‌کند، در بیماران با سابقه درمان‌های متعددقبلی نیز نرخ پاسخ‌دهی قابل توجهی نشان داده است (مطالعه innovaTV ۲۰۴).

این عوامل سیستمیک ممکن است بیماری را به حدی کوچک کنند که امکان یک عمل جراحی محدودتر فراهم شود، یا حتی پاسخ آنقدر پایدار باشد که نیاز به هرگونه اقدام موضعی تهاجمی برای مدتی طولانی مرتفع گردد.

جمع‌بندی نهایی

در مدیریت عود لوکال کانسر سرویکس، عصر جدیدی آغاز شده است. امروزه، یک رویکرد چندرشته‌ای یکپارچه که در آن گزینه‌های غیرجراحی پیشرفته – شامل پرتودرمانی مجدد دقیق و درمان‌های سیستمیک هدفمند – در کنار هم و گاهی به جای جراحی‌های رادیکال سنتی قرار می‌گیرند، می‌تواند امید به زندگی باکیفیت‌تر و نتایج بهتری را برای بیمارانمان به ارمغان آورد. انتخاب نهایی درمان بستگی به عوامل متعددی از جمله محل و وسعت عود، فاصله زمانی از درمان اولیه، وضعیت عملکردی بیمار و پروفایل مولکولی تومور دارد.