« برنامه هفتم »؛ ناکام در کاهش مشکلات دستیاران پزشکی

به گزارش سرطان نیوز، «حجم بالای کاری، استرس و دستمزد اندک» این شاید بهترین توصیف برای دوره دستیاری تخصص پزشکی «رزیدنتی» باشد. پزشکان عمومی پس از تحصیل در این دوره خواهند توانست به عنوان پزشک متخصص به فعالیت بپردازند. اما گذراندن این چهار یا پنج سال کفش‌های آهنی و اراده قوی می‌خواهد. چرا که به دست آوردن مدرک تخصص پزشکی با فراز و نشیب‌های زیادی همراه است.

یکی از دستیاران دوره تخصص پزشکی با انتقاد از ممنوع بودن اشتغال دستیاران، خارج از بیمارستان‌ها می‌گوید: «با اینکه هنوز دانشجو هستیم، اما بیشتر اوقات ما در بیمارستان صرف کار‌های زمین‌مانده بخش می‌شود، نه مطالعه و یادگیری از استادان.»

این مسئله دغدغه بسیاری از دستیاران دیگر نیز هست. یکی از این پزشکان معتقد است: گاهی بیشتر از ۳۵ ساعت بی‌وقفه در بیمارستان هستیم. بعضی از رزیدنت‌ها گاهی تا ۵۴۰ ساعت در ماه خدمات طاقت‌فرسایی ارائه می‌دهند. این میزان شیفت‌های سنگین برای دانشجویان دستیاری با توجه به مسؤولیت‌های سنگینی که در بیمارستان‌های دولتی دارند و همچنین با این میزان مراجعه بالا، باعث افزایش خطای پزشکی می‌شود.

مشکلات کاری دستیاران از دید مسؤولان نیز پنهان نمانده است. حسین کرمانپور «مدیر اورژانس بیمارستان سینا» در این رابطه گفت: «تمام بار بیمارستان‌های آموزشی درمانی بر شانه‌ی رزیدنت‌ها گذاشته می‌شود و می‌توان گفت که وظیفه آن‌ها بسیار سنگین است.»

وی همچنین این فشار کاری را عامل بسیاری از خودکشی‌های دستیاران دانست و افزود: «مشاهده می‌شود که سال بالایی‌ها مواردی را به سال پایینی‌ها اجبار می‌کنند. برخی از دستیارانی که خودکشی می‌کنند معمولا سال پایینی هستند. سلسله مراتب اگرچه محاسن بسیاری دارد، اما بار و حجم کار بر دوش سال پایینی‌ها را بیشتر می‌کند و امکان دارد برخی تحمل این حجم کار را نداشته باشند.»

وزارت بهداشت زیر بار نمی‌رود

فشار کاری دستیاران به اظهارات وزیر بهداشت نیز راه پیدا کرده است. اواخر مرداد بود که دکتر عین‌اللهی، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، در بخشی از یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی به این مسئله پرداخت. وی با اشاره به این‌که خود پزشک متخصص و استاد دانشگاه است، گفت: «اگر دوره دستیاری را آسان بگیرید باید فاتحه پزشکی کشور را بخوانیم.»

موضع‌گیری تند وزیر بهداشت در حالی صورت گرفت که ایشان در ادامه، دوره دستیاری را «یک دوره سخت» خواند و این ویژگی را علت بی‌میلی برخی پزشکان به تحصیل در این دوره دانست.

پیش از این نیز برخی از پزشکان از این رویکرد بدنه پزشکی کشور خبر داده بودند. دکتر علی نیک‌جو، متخصص روان پزشکی و روان‌کاو و عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران در این باره می‌گوید: «دولت و وزارت بهداشت ترجیح می‌دهند بجای اینکه خود هزینه کنند؛ از جان همکاران مایه بگذارند. وزارت بهداشت و دولت به جای اینکه فشار مریض را بین سیستمی که متناسب با کاری که انجام می‌دهد و برای آن هزینه می‌کنند، تقسیم کند؛ از بچه‌های رزیدنت کار زیاد می‌خواهد و عملا از رزیدنت‌ها بیگاری می‌کشد.»

برخی از بخش‌نامه‌ها اجرایی نمی‌شوند

در سال‌های اخیر پس از بروز خودکشی‌های متوالی و اعتراضات گسترده دستیاران، وزارت بهداشت نیز دست به کار شده است. این وزارت‌خانه با ابلاغ بخشنامه‌هایی مبنی بر حداکثر ساعت مجاز فعالیت دستیاران در بیمارستان، دستیاران مادر و … به دنبال این بوده تا مشکل را حل کند. اما مشاهدات نشان می‌دهد که گاهی در عمل آن‌چه اجرایی می‌شود با ابلاغیه‌ها مشابهت چندانی ندارد.

مهدیار سعیدیان، پزشک و فعال صنفی پزشکان در تبیین مشکلات رزیدنت‌ها اینگونه توضیح داد: «حداقل شیفت رزیدنت‌های ایرانی باید ۲۴ ساعت باشد و تا ۳۲ ساعت هم ممکن است ادامه پیدا کند که در شرایط شیوع کرونا این شیفت‌ها حساب و کتابی نداشت و رزیدنت‌ها را مجبور می‌کردند پشت‌سر هم شیفت باشند. این در حالی است که طبق قانون حداکثر کشیک یک رزیدنت ۱۲ کشیک در ماه است، ولی این مسئله در سطح کشور رعایت نمی‌شود و دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌صورت سلیقه‌ای این قانون را تغییر می‌دهند و آن را رعایت نمی‌کنند.»

دستیار بیشتر، فشار کمتر

با وجود اقدامات مختلف وزارت بهداشت برای کاهش فشار کاری دستیاران پزشکی، هم‌چنان برخی از مشکلات کام دستیاران تلخ کرده است. یکی از مواردی که این فشار کاری را تشدید می‌کند، تعداد کم دستیاران در هر بخش بیمارستانی است. دکتر سعیدیان ضمن اشاره به این‌که سلامت دستیاران، سلامت جامعه است گفت: «در شهر‌های کوچک‌تر که رزیدنت به تعداد کم پذیرش می‌کنند، فشار زیادی بر رزیدنت‌ها وارد می‌آید و اگر هم رزیدنت نداشته‌باشند، همه این فشار‌ها بر انترن وارد می‌آید.

این در حالی است که با افزایش تعداد دستیاران فشار کاری بین آن‌ها تقسیم می‌شود. با این اقدام احتمال خطا‌های پزشکی نیز کاهش می‌یابد. چرا که کاهش تعداد ساعت کاری این فرصت را فراهم می‌آورد که دستیاران با استراحت کامل به معاینه و درمان بیماران بپردازند. به این ترتیب دستیاران وقت بیشتری را برای مطالعه و یادگیری از اساتید صرف خواهند کرد. این در حالی است که در سال‌های اخیر دستیاران بیش‌تر وقت خود را به معاینه و رسیدگی به مشکلات بیماران ختصاص داده‌اند.»

برنامه هفتم، مانع افزایش دسترسی به متخصص

در سال‌های اخیر مسؤولان وزارت بهداشت بار‌ها افزایش تعداد دستیاران تخصص پزشکی را تایید کرده‌اند. این وزارت‌خانه کمبود پزشک متخصص را یکی از چالش‌های نظام بهداشت و درمان کشور عنوان کرده و افزایش تعداد دستیاران را الزامی دانسته است. به طوری‌که در دو سال پیاپی ظرفیت پذیرش در این دوره را افزایش داده است. این وزارت خانه فقط در سال جاری، ۱۳۰۰ نفر به ظرفیت دوره دستیار تخصص پزشکی افزوده است.

اما لایحه برنامه هفتم ممکن است این اقدامات وزارت بهداشت را با مشکل مواجه کند. در این لایحه، ذیل ماده ۶۹ بندی آورده شده که نه تنها باعث افزایش تعداد دستیاران پزشکی نمی‌شود، بلکه ممکن است کاهش ورودی سالیانه پزشکان به این دوره را به ارمغان آورد. وزارت بهداشت در این بند از یک نسبت مبهم و ناشناخته استفاده کرده است. نسبتی از پزشکان متخصص، عمومی و دستیاران دوره تخصص که در حال حاضر نیز به هدف‌گذاری ذکر شده در لایحه، رسیده است.

این نسبت در کمیسیون تلفیق مجلس نیز تایید شده و در هفته جاری به صحن علنی رفته است. با توجه به جامعیت این لایحه، مشخص نیست که نمایندگان مردم نظرشان به این بند جلب خواهد شد یا نه. براساس روال موجود برای بررسی لایحه برنامه هفتم، این امکان وجود دارد که در سایه‌ی بی‌توجهی نمایندگان، این نسبت هم‌چنان در لایحه باقی مانده و به عنوان قانون تصویب شود. این برنامه برای پنج سال آینده کشور نوشته شده است. به همین دلیل بیم آن می‌رود که با اجرایی شدن این بند، دسترسی پایین به پزشک متخصص و نیز بار کاری دستیاران پزشکی تشدید شد.