آموزش معکوس، راهی برای تقویت توانایی‌های پرستاران آینده

به گزارش گروه دانشگاه سرطان نیوز،  هوش هیجانی به زبان ساده همان توانایی شناخت، مدیریت و به‌کارگیری درست احساسات در تعاملات روزمره است. فردی که هوش هیجانی بالایی دارد، می‌تواند در شرایط سخت آرام‌تر بماند، روابط اجتماعی بهتری برقرار کند و تصمیم‌های منطقی‌تری بگیرد. این توانایی برای پرستاران اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا آنها روزانه با بیماران، خانواده‌هایشان و شرایط پراسترس بیمارستان مواجه‌اند. نبود هوش هیجانی کافی در این حرفه می‌تواند پیامد‌های منفی نه‌تنها برای پرستاران بلکه برای بیماران نیز به همراه داشته باشد. به همین دلیل، آموزش‌هایی که بتوانند این مهارت را تقویت کنند، نقش اساسی در ارتقای کیفیت مراقبت‌های درمانی دارند.

از سوی دیگر، مهارت‌های زندگی مجموعه‌ای از آموزش‌ها هستند که به افراد کمک می‌کنند با مشکلات روزمره بهتر کنار بیایند، مسئولیت‌پذیرتر عمل کنند و سلامت روانی خود را ارتقا دهند. سازمان جهانی بهداشت و یونیسف از سال‌ها پیش این مهارت‌ها را به عنوان یکی از ابزار‌های کلیدی در بهبود سلامت فردی و اجتماعی معرفی کرده‌اند. تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که آموزش مهارت‌های زندگی می‌تواند موجب تقویت عزت‌نفس، کاهش اضطراب و افزایش توانایی تصمیم‌گیری شود. ترکیب این آموزش‌ها با شیوه‌های نوین تدریس، مثل روش معکوس، می‌تواند کارایی آنها را چند برابر کند.

در این رابطه، معصومه همتی مسلک پاک، استاد تمام دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، به همراه سه همکار خود از همان دانشگاه، پژوهشی را طراحی کردند. هدف آنها بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی با استفاده از روش معکوس بر هوش هیجانی دانشجویان پرستاری بود. در این روش آموزشی، برخلاف شیوه‌های سنتی، دانشجویان پیش از حضور در کلاس با محتوای آموزشی آشنا می‌شوند و سپس در کلاس با بحث، پرسش و پاسخ و تمرین‌های گروهی، یادگیری خود را عمیق‌تر می‌کنند.

برای انجام این تحقیق، ۷۴ دانشجوی پرستاری در سال ۱۴۰۳ انتخاب شدند. این دانشجویان به صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. گروه مداخله آموزش مهارت‌های زندگی را به شیوه معکوس دریافت کردند، در حالی که گروه کنترل چنین آموزشی نداشتند. برای سنجش میزان هوش هیجانی شرکت‌کنندگان، از پرسشنامه استانداردی شامل ۲۸ سؤال استفاده شد. سپس داده‌ها با نرم‌افزار‌های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند تا تغییرات پیش و پس از آموزش مشخص شود.

یافته‌ها که در «فصلنامه پرستاری و مامایی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده‌اند، نشان دادند که در ابتدا، سطح هوش هیجانی در هر دو گروه تفاوتی نداشت. اما پس از اجرای آموزش معکوس، دانشجویان گروه مداخله پیشرفت چشمگیری در نمرات هوش هیجانی داشتند، در حالی که گروه کنترل چنین تغییری را تجربه نکرد. این نتایج بیانگر آن است که روش معکوس می‌تواند تأثیری معنادار بر افزایش هوش هیجانی دانشجویان داشته باشد.

در بخش نتیجه‌گیری پژوهش نیز تأکید شد که اجرای آموزش به روش معکوس نه‌تنها به تقویت مهارت‌های زندگی کمک می‌کند، بلکه در مجموع توانایی‌های هیجانی و روانی دانشجویان پرستاری را افزایش می‌دهد. پژوهشگران پیشنهاد کردند که اساتید پرستاری این شیوه تدریس را به طور گسترده‌تری در برنامه‌های آموزشی خود به کار گیرند.

بررسی دقیق‌تر داده‌ها نشان داد که این آموزش‌ها به‌ویژه بر ابعاد مهمی، چون خودآگاهی، خودمدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط اثرگذار بوده‌اند. حتی در گروه کنترل، در برخی از این ابعاد کاهش نمرات مشاهده شد که می‌تواند به دلیل نبود تمرین و آموزش کافی باشد. این نکته اهمیت توجه به روش‌های نوین و فعال آموزشی را بیش از پیش نشان می‌دهد.

اهمیت این یافته‌ها زمانی روشن‌تر می‌شود که آنها را در کنار پژوهش‌های مشابه قرار دهیم. مطالعاتی در ایران و جهان نشان داده‌اند که آموزش مهارت‌های زندگی تأثیر مثبتی بر کاهش استرس و اضطراب و ارتقای روابط اجتماعی دارد. همچنین پژوهش‌های دیگر ثابت کرده‌اند که روش معکوس در مقایسه با روش‌های سنتی، یادگیری عمیق‌تر، افزایش انگیزه و بهبود عملکرد تحصیلی را به دنبال دارد. ترکیب این دو رویکرد، یعنی آموزش مهارت‌های زندگی با استفاده از روش معکوس، مسیری تازه و کارآمد برای تقویت توانایی‌های هیجانی دانشجویان پرستاری باز می‌کند.