از تأمین نیازمندی‌های اولیه تا "بهتر زیستن" قشر محروم جامعه

به گزارش خبرنگار سرطان نیوز، بهزیستی عبارت است از رضایت فرد از زندگی، داشتن هدف، داشتن شرایط فرهنگی و فکری مناسب و انتظاراتی که فرد براساس آن‌ها زندگی می‌کند. بهزیستی به معنای پرورش تمام استعداد‌های فرد است. بهزیستی دارای شاخص‌هایی مثل خودمختاری، تسلط بر محیط، رشد شخصی، روابط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی است.

بهزیستی یا رضایت از زندگی از چند جهت اهمیت دارد: تأمین سلامت روانی، افزایش طول عمر، اثبات ارزش شادکامی برای انسان، اندازه‌گیری شاخص کیفیت زندگی در کنار شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی. احساس بهزیستی یا رضایت از زندگی بزرگترین و مهمترین هدف زندگی انسان است که بیش از هر عامل دیگری بهداشت روانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

سازمان بهزیستی با کمترین حمایت های دولتی و با تکیه بر مشارکت مردمی و همکاری سازمان ها، در راه گسترش خدمات توان بخشی، امدادی، بازپروری و کمک به تأمین حداقل نیازهای گروه های کم درآمدی که قادر به توانایی و خودکفایی اقتصادی نیستند، فعالیت می کند.

سازمان بهزیستی در ایران

سازمان بهزیستی کشور، به عنوان سازمان تخصصی و حرفه‌ای است که در حوزه ارائه خدمات اجتماعی مشغول به فعالیت است. سازمان بهزیستی، از سازمان‌های دولتی مهم کشور است. سازمان بهزیستی ارائه دهنده خدمات رفاه اجتماعی است و از ادغام ۱۶ مؤسسه خیریه و حمایتی برای توسعه خدمات توان‌بخشی، حمایتی، بازپروری، پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی و کمک به تأمین حداقل نیاز‌های اساسی گروه‌های کم‌برخوردار کشور تأسیس شد. سازمان بهزیستی کشور در تیر سال ۱۳۹۰ به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ملحق شد.

سازمان بهزیستی کشور، به موجب لایحه قانونی سال ۱۳۵۹ در جهت تحقق مفاد اصول ۳، ٢١ و ٢۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در زمینه تحقق عدالت اجتماعی تشکیل شده است. در واقع بهزیستی، سازمانی فرهنگی، اجتماعی و امدادی است که به منظور گسترش رحمت الهی در جامعه و حفظ ارزش‌ها و کرامات والای انسانی، مجموعه خدماتی را ارائه می‌دهد. سازمان بهزیستی برای کمک به قشر‌های محروم و انسان‌هایی که بنا به دلایل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و ارثی و نیز داشتن مشکلات جسمی، روانی، عاطفی، گرفتار مشکلات و دچار عدم تعادل شده اند، تأسیس شده است سازمان بهزیستی با کمترین حمایت‌های دولتی و با تکیه بر مشارکت مردمی و همکاری سازمان ها، در راه گسترش خدمات توان بخشی، امدادی، بازپروری و کمک به تأمین حداقل نیاز‌های گروه‌های کم درآمدی که قادر به توانایی و خودکفایی اقتصادی نیستند، فعالیت می‌کند.

ضرورت همکاري کامل دستگاه‌ها براي اجراي قانون حمايت از معلولان

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی گفت: درود می‌فرستیم به روح بلند شهید فیاض بخش که از طریق پیگیری ایشان در سال ۱۳۵۹ سازمان بهزیستی به عنوان یک سازمان مولود انقلاب برای خدمت به محرومین و نیازمندان از تجمیع ۱۷ دستگاه و نهاد دولتی و غیردولتی به‌عنوان سازمانی خدمت‌رسان برای جامعه اسلامی و مردم نیازمند جامعه شکل گرفت.

دکتر مسعود فیروزی درخصوص برخی از خدماتی که توسط بهزیستی خراسان رضوی ارائه می‌شود، گفت: ۱۴۰هزار فرد دارای معلولیت واجد شرایط در بهزیستی خراسان رضوی تشکیل پرونده داده‌اند و از حمایت‌های این سازمان بهره‌مند می‌شوند، ۷۵ هزار فرد بی‌سرپرست و بد سرپرست تحت پوشش این سازمان می‌باشند. مجموعا ۲۱۰ هزار نفر تحت حمایت می‌باشند که با توجه به بعد خانوار می‌توان گفت بیش از ۷۰۰ هزار نفر یعنی بیش از ده درصد جمعیت استان خراسان رضوی تحت پوشش این اداره کل هستند.

وی خاطرنشان کرد: بیش از یک هزار و ۶۰۰ مرکز با مجوز بهزیستی در حوزه‌های متفاوت در خراسان رضوی در حال ارائه خدمت هستند. ۱۱۰ مرکز شبانه‌روزی برای افراد دارای معلولیت که بیش از ۷ هزار نفر از توانخواهان به‌صورت شبانه‌روزی در آنجا اقامت دارند. بیش از ۱۰۰ مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی که نزدیک به ۴ هزار فرد دارای معلولیت در این مراکز خدمات دریافت می‌نمایند. وجود ۱۰۰ خانه فرزندان بی‌سرپرست و بدسرپرست که حدود ۲ هزار کودک در این مراکز ساماندهی شده‌اند و به صورت شبانه‌روزی آنجا زندگی می‌کنند. وجود ۲۳ مرکز ماده ۱۶ یا کمپ ترک اعتیاد اجباری برای معتادین متجاهر که بین ۶ تا ۷ هزار نفر در این مراکز در حال درمان هستند. وجود بیش از ۸۰ کمپ اختیاری ترک اعتیاد که افراد با اختیار خود برای ترک اعتیاد به صورت شبانه‌روزی به این مراکز مراجعه می‌کنند و ۷ مرکز آسیب اجتماعی که خدمات توانمندسازی و بازگشت به جامعه را به افراد آسیب‌دیده ارائه می‌کند. تنها بخشی از خدماتی است که توسط بهزیستی خراسان رضوی ارائه می‌گردد.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی درخصوص کودکان کار و خیابان گفت: در سال گذشته حدود یک هزار و ۵۰۰ کودک کار و خیابان توسط بهزیستی خراسان رضوی ساماندهی شدند که بیش از ۷۰ درصد این کودکان دارای تابعیت افغانستان هستند. کمتر از ۲ درصد این کودکان فاقد والدین می‌باشند و حدود ۱۵ درصد از آن‌ها تک والدی هستند. به عبارتی حدود ۸۳ درصد این کودکان دارای والدین می‌باشند. ما در بهزیستی به دنبال افرادی هستیم که داوطلبانه به‌عنوان ناظر بر زندگی کودکانی که مراحل توانمندسازی را طی کرده و از چرخه حمایت بهزیستی خارج شده‌اند، نظارت نمایند تا کودک بعد از بازپیوند با خانواده دوباره توسط خانواده یا لیدر‌ها و گروه‌های مافیایی مورد بهره‌کشی قرار نگیرد و مسیر کودکی را با صحت و سلامت طی کند.

وی افزود: طبق فرمایش مقام معظم رهبری، مسئول حقیقی کمک به معلولان فقط سازمان بهزیستی نیست، بلکه همه‌ی مردم، بخش‌های دولتی، غیر دولتی و سازمان‌های انقلابی هستند. هرچه ممکن است در سطح کشور خدمات مربوط به بهزیستی را باید گسترش داد و از نیروی مردم برای گسترش این خدمات حداکثر استفاده را کرد.

فیروزی خاطرنشان کرد: حضرات معصومین (ع) همواره حکومت اسلامی و آحاد مردم را در قبال افراد دارای معلولیت، مسئول معرفی می‌کردند و مردم راه برای دستگیری از آن‌ها برمی‌انگیختند. برای مثال می‌بینیم که حضرت علی (ع) در نامه خود به مالک اشتر و در بخشی از آن که وظیفه حاکم حکومت اسلامی را در قبال نیازمندان و ناتوانان روشن می‌کند، می‌فرماید: بخشی از بیت‌المال را در هر شهری به این طبقه اختصاص ده. زیرا تفاوتی بین خودی و غیر خودی نیست و دورترین مسلمانان همانند نزدیک‌ترین آنان سهمی مساوی از بیت المال دریافت می‌کنند. مبادا سرمستی حکومت تو را از رسیدگی به آنان باز دارد بلکه همواره در فکر مشکلات آنان باش و به آنان اخم مکن". امام علی (ع) در نامه به مالک‌اشتر دوبار او را قسم می‌دهد که برحذر باش و متوجه طبقه فرودست باش، کسانی که در زمان مشکلات‌شان هیچ دستاویزی برای حل آن‌ها ندارند.

وی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری حدود سه دهه قبل موضوع تهاجم فرهنگی را مطرح ساختند و بعد از آن موضوع جدی‌تر شد و موضوع شبیخون فرهنگی را عنوان کردند، گفت: همیشه یکی از دغدغه‌های رهبری رسیدگی به امور افراد آسیب دیده اجتماعی است، کسانی که در این جنگ فرهنگی تمام عیار دشمن، زخم خورده‌اند. قطعا حاکمیت وظیفه حمایت و رفع مشکلات این افراد را دارد. سازمان بهزیستی نیز در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و از طرفی مداخله به‌هنگام و همینطور بازتوانی و توانمندسازی این افراد فعالیت می‌کند.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه ایجاد بهسرا یکی از اقدامات مثبت انجام گرفته در بهزیستی خراسان رضوی است، گفت: خداروشکر امروز با یک اقدام خلاقانه و مجاهدانه که از طریق همکاری بهزیستی، دادگستری و گروه‌های جهادی و مردمی رقم خورد توانستیم شیرخوارگاه بدون فرزند را تحت عنوان طرح بهسرا افتتاح نماییم. شیرخوارگاهی که همواره بین ۱۰۰ تا۱۵۰کودک آنجا نگهداری می‌شدند، امروز بدون فرزند است و این فرزندان در قالب میهمان، امین موقت یا فرزند خواندگی به‌صورت موقت و دائم به سرپرستی گرفته می‌شوند و در محیط خانواده رشد می‌کنند. به جایی که کودک در مرکز و دور از آغوش خانواده باشد به عنوان میهمان به خانواده‌های متقاضی واگذار می‌شود. در مواردی نیز کودک به فرزندخواندگی دائم سپرده می‌شود. کم نبوده‌اند خانواده‌های دریادلی که مسئولیت نگهداری، مراقبت و سرپرستی از دو یا سه فرزند نیازمند به درمان و دارای معلولیت را بر عهده گرفته‌اند.

وی با بیان اینکه باید تلاش شود تا شرایط یک زندگی مستقل برای افراد دارای معلولیت مهیا گردد، گفت: یکی از مهم‌ترین ضروریت‌ها، موضوع دسترس‌پذیری است که شرایط مبلمان شهری و فضا‌های عمومی برای حضور این افراد در جامعه مهیا شود. اینجانب از مدیریت محترم آستان قدس رضوی که یکی از مناسب‌ترین فضا‌های مذهبی را برای استفاده افراد دارای معلولیت مهیا کرده است، تشکر می‌نمایم. اما لازم به یادآوری است که همچنان بیش از ۷۰ درصد اماکن مذهبی در مشهد مقدس برای افراد دارای معلولیت قابل استفاده نیست. درخصوص موضوع دسترس‌پذیری باید همه گروه‌های فرهنگی، دستگاه‌ها و آحاد مردم حضور فعال داشته باشند و امکان استفاده افراد دارای معلولیت از فضا و خدمات عمومی برای یک زندگی مستقل و حفظ اعتماد به نفس آن‌ها فراهم نمایند.

فیروزی افزود: سازمان بهزیستی یکی از پروظیفه‌ترین نهاد‌ها است که صرفا با تکیه بر منابع دولتی و حاکمیتی نمی‌تواند در راستای رفع مشکلات و گرفتاری‌های جامعه هدف و ارائه خدمات به آن‌ها فعالیت نماید. قطعا اگر حمایت‌های نیکوکاران، خیرین و گروه‌های جهادی نبود بسیاری از خدمات بهزیستی قابل ارائه نبود.

بهزیستی از منظر اسلام

در آموزه‌های آسمانی دین مبین اسلام، پیوسته به احسان و دست گیری از کسانی سفارش شده که به کمک و یاری نیازمند هستند. آزمون همه انسان‌ها در این دنیا با فقر و ضعف نیست، بلکه بعضی با ثروت و قدرت مالی یا توانمندی جسمانی آزموده می‌شوند. در دین اسلام نیز ملاک قبولی در آزمون‌های الهی، میزان اخلاص در کمک است.

احسان و دست گیری از مستمند، توفیق الهی است که تنها نصیب عده‌ای می‌شود که سزاوار لطف پروردگارند. دستی که معبد نیکی و مجرای امداد باشد، دست خداست که از آستین خلق بیرون آمده است و بهزیستی و کمک رسانی به هر شیوه‌ای که امکان آن فراهم شود، لطفی است که شامل حال نیکوکاران گردد. امام باقر علیه السلام در مورد نتیجه نیکوکاری می‌فرماید: «نیکوکاری و صدقه پنهانی، فقر را از بین می‌برد، عمر را زیاد و هفتاد مرگ بد و ناگوار را دفع می‌کند».

وظایف سازمان بهزیستی

بی تردید، سلامت جسم و جان و روان، زیربنایی‌ترین عامل پیشرفت و تکامل جامعه است. امروزه برای دست یابی به این هدف، با اجرای برنامه‌های پیش رفته بهداشتی و بهزیستی در بسیاری از کشور‌های توسعه یافته، افراد ناتوان جامعه از دوران شیرخوارگی تا سالخوردگی تحت مراقبت قرار دارند تا سلامتشان تأمین شود. یکی از وظایف سازمان بهزیستی، کمک به تأمین نیاز‌های افراد و خانواده‌های بی سرپرست و ایجاد زمینه‌های مناسب برای خودکفایی آنان است. این سازمان، ساختاری است که به طور علمی به بررسی نارسایی‌ها و مشکلات اجتماعی می‌پردازد و از نیروی متخصصان و کارشناسان علوم اجتماعی و بهداشتی برخوردار است و معضل‌های اجتماعی را از ریشه درمان کند و از بین ببرد.

زنان و کودکان بی سرپرست

از مهم‌ترین برنامه‌های سازمان بهزیستی، سرپرستی و کمک مالی به زنان و کودکان بی سرپرست است. در هر جامعه افرادی هستند که جزو گروه‌های آسیب دیدگان اجتماعی شمرده می‌شوند. در این میان، باید فرزندان بی سرپرست، بدسرپرست یا محروم از پدر و مادر را جزو این گروه قرار داد. همچنین زنان آبرومند و بی سرپناهی هستند که برای تأمین مخارج زندگی تحت پوشش این سازمان قرار گرفته اند. این گروه نیز که هم نیازمند کمک مالی برای گذران زندگی خود هستند و هم به برنامه‌های مشاوره‌ای در زمینه تربیت و تعلیم فرزندان و مشکلاتشان نیاز دارند، از برنامه‌های سازمان بهزیستی بهره مند می‌شوند.

بهزیستی و طرح درمان اعتیاد TC

طرح درمان اعتیاد اجتماع مدار TC، یکی از خدمات سازمان بهزیستی کشور برای مددجویان نیازمند است. در این شیوه، دارو درمانی وجود ندارد و محور و هدف درمان، تغییر در شیوه زندگی و بازتوانی و توان بخشی در شخص بر اساس یادگیری اجتماعی و قواعد زندگی اجتماعی است. TC برنامه درمانی درازمدت است که با نظام نظارتی قوی برای معتادان طراحی شده و به شکل کاملاً علمی جای گزین مراکز بازپروری پیشین در کشور گردیده است. از دید این نوع درمان، سم زدایی کافی نیست و می‌تواند آغازی برای بازگشت دوباره به اعتیاد باشد. در درمان اجتماع مدار TC، به درمان همه جنبه‌های رفتاری، شناختی، هیجانی و جسمانی معتاد می‌پردازند و از بیمار خواسته می‌شود آن گونه رفتار کند که باید باشد، نه به صورتی که اکنون رفتار می‌کند.

بهزیستی، سازمانی فرهنگی، اجتماعی و امدادی است

روش‌های موجود برای ارائه خدمات بهزیستی در سه بخش به نیازمندان و مدد جویان عرضه می‌شود:

۱- امور فرهنگی و پیشگیری: در این بخش دو دفتر فعالیت می‌کنند، دفتر آموزش و پژوهش و و دفتر پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی.

۲-امور اجتماعی: در این بخش، کار از پیچیدگی برخوردار است. بازآموزی و بازپروری گروههایی، چون معتادان، متکدیان، زنان ویژه، فرزندان و زنان بی سرپرست و مانند این‌ها نیازمند مشارکت عمومی و یاری همه جانبه است، به این منظور باید مربیان، روانشناسان و مددکاران اجتماعی ورزیده به کار گرفته شوند.

۳-خدمات امور توانبخشی: از طریق دفاتر توانبخشی و امور اجتماعی معلولین، توانبخشی حرفه‌ای و دفتر توانپزشکی، پیراپزشکی و وسایل توانبخشی به معلولین جسمی و ذهنی، خدمات توانبخشی ارائه می‌شود. دریافت کنندگان خدمات از این بخش، نابینانیان، ناشنوایان و معلولان جسمی – حرکتی هستند. افراد دارای معلولیت ذهنی با توجه به بهره هوشی به سه گروه عمیق (ایزوله) تربیت بدنی و آموزش پذیر تقسیم می‌شوند. همچنین معلولین جسمی و ذهنی توام که از بدترین نوع معلولیت‌ها است، زیر پوشش این بخش از سازمان بهزیستی هستند.

تأمین اجتماعی

تأمین اجتماعی در گرو آسایش و رفاه انسان است. بهزیستی و تأمین اجتماعی دو موضوع مربوط به هم هستند. تحول و توسعه اقتصادی سطح تأمین نیاز‌های جامعه را به عنوان یک اصل تحت تأثیر قرار می‌دهند. برنامه‌های تأمین اجتماعی با تأمین سلامت، بهداشت، امنیت روانی و بهزیستی قابلیت‌های انسان را به عنوان عامل توسعه اقتصادی در ارتباط است.

طبق تعریف سازمان بین‌المللی کار، تأمین اجتماعی عبارت است از حمایتی که جامعه در برابر پریشانی‌های اجتماعی و اقتصادی به وجود آورده و به واسطه قطع یا کاهش درآمد بر اثر بیکاری، بیماری، بارداری، از کار افتادگی، سالمندی، مرگ و یا همچنین افزایش هزینه‌های درمان و نگه داری از خانواده به اعضای خود اختصاص می‌دهد. بنابراین، سازمان بهزیستی و تأمین اجتماعی از سازمان‌های دولتی مهم است.

عوامل پیدایش تأمین اجتماعی

اختلاف شرایط، امکانات، ویژگی‌های طبیعی، چگونگی نظام‌های حاکم بر اجتماعات و استعداد‌های افراد، ایجاب می‌کند که زندگی همه انسان ها، در یک سطح نباشد و همگی نتوانند از درآمد مساوی برخوردار باشند. از دیرباز، بشر شاهد محرومیت‌ها و کمبود‌های فراوانی بوده است؛ بیکاری، بیماری، نقص عضو، سوانح و حوادث را بر پیکر برخی هم نوعان احساس می‌کرد و رنج می‌برد و برای درمان آن، راه‌های مستقل و محترمانه‌ای را جست و جو و ارائه می‌کرد که یکی از آن‌ها «تأمین اجتماعی» است.

به طورکلی، وجود سه عامل، زمینه پیدایش «تأمین اجتماعی» را در دنیا فراهم آورده است: اول، نفع شخصی و اهمیتی که هر فرد برای منافع خود قائل است؛ دوم، احساس خیرخواهی و نوع دوستی؛ سوم، احساس سرنوشت مشترک که می‌توان از آن به احساس صنفی نیز تعبیر نمود.

سازمان تأمین اجتماعی

سازمان تأمین اجتماعی با هدف ایجاد امنیـت شغلی و اشتغال، تولید درآمد، ایجاد رفاه اجتماعی، بهسازی زندگی جمعی و تحقّق عدالت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و محیطی، نیازمند مشارکت اقشار گوناگون جامعه است.

لزوم داشتن سازمان اجتماعی پربار در ایران به عنوان کشوری که دارای حجم بالای نیروی انسانی جوان است و همچنین کشوری که در آن باید منافع نیروی کار و منافع کارآفرینان به درستی دیده شود، بیشتر است. سازمان تأمین اجتماعی ایران، با داشتن بیش از ۳۶ میلیون بیمه شده تا پایان آذر ماه ۱۳۹۱، عهده دار اصلی برنامه‌های بازنشستگی در کشور است. سازمان تأمین اجتماعی به منظور برنامه‌ریزی، مدیریت، حمایت و تسهیل زندگی افراد به خصوص در سنین پیری به وجود آمده است.

مهم‌ترین تعهدات و خدمات سازمان تأمین اجتماعی برمبنای قانون تأمین اجتماعی و مقررات مربوط به آن:

• حمایت در برابر حوادث، بیماری‌ها و بارداری
• - مستمری بازنشستگی
• - مستمری از کارافتادگی
• - مستمری بازماندگان
• - مقرری بیمه بیکاری
• - غرامت دستمزد ایام بیماری
• - پرداخت هزینه وسایل کمک پزشکی
• - کمک هزینه ازدواج

تأمین اجتماعی، آرمان پیامبران

تأمین اجتماعی در مفهومی گسترده، یکی از هدف‌های اساسی پیامبران الهی بوده است. پیامبران در کنار دعوت انسان به بندگی خداوند، آن‌ها را به رعایت عدل، پرهیز از ثروت اندوزی و کمک به نیازمندان دعوت کرده اند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در نکوهش ثروتمندان بی تفاوت می‌فرماید: «وای بر توانگران (به دلیل رسیدگی نکردن به) نیازمندان».

در دین اسلام، انسان از کرامت الهی برخوردار است. نعمت‌های الهی حق همه انسان هاست و در انحصار هیچ فرد یا گروهی نیست. از تمرکز ثروت که به فقر دیگر انسان‌ها می‌انجامد، نهی شده است و همه انسان‌ها در مورد وضع معیشتی دیگران مسئول هستند. بنابراین، یکی از معیار‌های ارزش رفتار و عملکرد افراد در جامعه، میزان کوششی است که فرد در راه رفع فقر و نابسامانی‌های هم نوعان خود انجام می‌دهد. حضرت علی علیه السلام در این باره می‌فرماید: «بهترین برادران تو کسی است که تو را در مال خویش شریک کند و بهتر از او کسی است که تو را از دیگران بی نیاز سازد».